Kredens (z tac.) bufet, mebel przeważnie skrzyniowy do przechowywania naczyń, statków kuchennych, bielizny, książek o różnych formach i rozwiązaniach konstrukcyjnych; powstało kilka gt. form skrzynia zamykana wiekiem lub drzwiczkami umieszczona na nogach; 2) skrzynia otwarta, z półkami o kilku poziomach; 3) forma pośrednia z częściowo zabudowanym i zamykanym dotem i nastawą; 4) mebel z dwóch ustawionych na siebie szafek przy czym górna jest przeważnie otwarta lub szklona, a dól zamknięty drzwiczkami; wszystkie te formy weszły w użycie w średniowieczu i renesansie, kiedy k. stal się ulubionym sprzętem, rozwiniętym w różne odmiany i pod różnymi nazwami; credenza we Włoszech, credence we Francji — początkowo była szafką ze ściętymi narożami, wsparta na wysokich nogach, związanych u dołu półką w renesansie k. zwano także różne stoliki pomocnicze; rozpowszechniony był tzw. . – > buffet a panscoupes; inną formą był tzw. buffet , którego syno nimem stal się dressoir spełniający funkcję użytkowo-reprezentacyjną; liczba półek świadczyła o randze właściciela, a m.in. w Boże Ciało zastawio
ny drogimi srebrami k. wystawiany był przed domem na ulicy (XVI i XVII w.); w XVIII w. część dolna obniżyła się w stosunku do bogaciej dekorowanej części górnej; już od XVII w. nazw: credence, buffet i dressoir używano często wymiennie; wszystkie odmiany k. z nastawami służyły przede wszystkim do ekspozycji cennych i dekor. sprzętów
zastawy; naczynia z metalu i ceramiki stawiano też na górnych gzymsach; k. ustawiany byt przyściennie w jadalniach, salonach, kredensach i kuchniach, stał się meblem paradnym jak kabinet; we Francji powstato też najwięcej odmian prowincjonalnych, np. buffet – crednece (Arles), niska rzeźbiona szafka z nastawą vaissellier ; odrodzenie k. nastąpiło w 2. pol. XIX w., gł. w interpretacji stylowej renesansu, gotyku lub o formie łączącej elementy różnych stylów; w Polsce k. znany byt w średniowieczu, początkowo zw. szafą, szafą z kratą; nazwa k. występuje w Polsce już 1 . pot. XVIII w.; w XIX w. rozpowszechni) się na wsi, gdzie nazywany był m.in. policą, maryjką, nazwa k. pochodzi stąd, że służył także do przechowywania zamkniętych, sprawdzonych i pewnych, niezatrutych potraw (tac. credo ‚wierzę’).
Kredens kolbuszowski – wielki mebelo rzadko spotykanych wymiarach — 31 8 x 250 x 70 cm ; składa się z dwóch części: podstawy z trzema szufladami (na sztućce) w części środkowej i jednoskrzydtowych szafek bocznych (na obrusy) oraz nastawy zamykanej podwójną, łamaną, poziomą klapą, połączoną zawiasami między sobą i u dołu z nastawą; jest to niezwykle oryginalna konstrukcja, której pierwowzoru w pewnym stopniu należy szukać w średniowieczu; po otwarciu dolna część klapy stanowi stół roboczy, a górna jeg o podporę, opierającą się na podłodze; wewnątrz znajdują się półki umocowane na stałe; służą do przechowywania zastawy stołowej; wnętrze wyklejone czerwonym papierem; szczyt nastawy o wykroju falistym; podstawa jest nieco głębsza, z drewn. blatemo obrzeżu profilowanym z uskokami; wsparty na prostym, profilowanym cokole; lica szuflad, płyciny skrzydeł i klapy obwiedzione są profilowanymi ramkami; całość intarsjowana ornamentem wstęgowym , z trzema akcentami w nastawie; u góry kartusz z koroną hrabiowską i toporem , herbem Stary Koń, orłami po bokach oraz krzyżem, orłem i gałązkami laurowymi poniżej kartusza; w dekorację tę wplecione są litery: l[an] , Wfjelopolski] , Wojewoda] , Sfandomierski] , L[anckoroński] , Z[agoyski] , S[tarosta] — oraz poniżej data: 1761 ; poza tym intarsje uzupełniają — w ptycinie górnej klapy stylizowana muszla, a w ptycinie dolnej stylizowana rozeta; okucia (zawiasy, szyldy, uchwyty) mosiężne, zamki żelazne; mebel wykonany dla Jana Wielopolskiego, ówczesnego właściciela Kolbuszowej, która
w XVIII w. była znanym ośrodkiem meblarstwa w Polsce; ogólna bryła mebla ma cechy barok. , a dekoracja w dużej mierze rokok. ; kredens jest przykładem barok, reprezentacyjności i pompatyczności, dlatego funkcjonalność jeg o jest sprawą drugorzędną; wykonany z sosny, dębu , lipy, jodły, fornirowany wiązem, intarsjowany śliwą, orzechem, gruszą, jaworem i czarnym dębem ; ob. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.
Krzesło, krzasło (staropol.), stołek (staropol.), stolec (staropol.); mebel do siedzenia, ruchomy, jedno osobowy, przeważnie o konstrukcji szkieletowej, z oparciem, bez poręczy, zwykle na czterech nogach ; k. z poręczami nazywa się -> f o t e l e m ; pod względem konstrukcyjnym jest rozwinięciem taboretu, do którego dodano oparcie; wszystkie k. wykonane są gt. jako konstrukcje szkieletowe, rzadko skrzyniowe w XVI w. następuje szybki i ciągty rozwój nowych konstrukcji, wykonanych z nowych materiałów i w nowej technologii; rewolucją pod tym względem stały
się k. zgiętych elementów drewnnianych, a także z tworzyw sztucznych, a nowością ostatnich lat, ze względu na
zmianę sposobu siedzenia, stał się klękosiad; w zależności od konstrukcji i wykończenia k. mogą być twarde lub miękkie, mogą służyć tylko do sie dzenia lub spełniać także inne funkcje; k. pozwoliło przyjąć siedzącemu sztywną, hieratyczną postawę, stając się symbolem wtadzy i autorytetu.
Krzesło gdańskie – duże, ciężkie krzesło z wysokim oparciem, często z herbem Gdańska, maskami lwów, bogato rzeźbione w liście akantu, z toczonymi ramiakami, obite kurdybanem; w tej formie ukształtowane w XVII w. ale gł. rozpowszechnione od końca XIX w. i produkowane do dziś; inny typ k. g. powstał w XVIII w., gł. pod wpływem ang. : lekkie siedzisko z wysokim oparciem, pośrodku przedzielonym szeroką deską, po bokach niekiedy wyplatane lub kryte skórą lub kurdybanem wyrabianym w Gdańsku, zwieńczone często koroną lub herbem; siedzenie trapezoidalne, wsparte na czterech nogach spiętych toczonymi łączynami w kształcie litery H i łączyną dodatkową, umieszczoną wyżej, łączącą tylne nogi; nogi przednie wygięte, u góry zgrubione, z przednią cargą ozdobnie wyciętą; całość często malowana i złocona.
Autor definicji: I. Grzeluk